Dwór Książęcy na Wzgórzu Trzygłowa w Szczecinie istniał już w okresie chrystianizacji Pomorza Zachodniego (1124 - 1128).  Budowę drewnianego dworu rozpoczął Barnim I, który nadał też miastu magdeburskie prawa miejskie (1243). W 1346 r. książę Barnim III rozpoczął budowę kamiennego domu i kaplicy św. Ottona. Z tych zabudowań do naszych czasów zachowały się częściowo tylko fundamenty (w skrzydle północnym). Ks. Kazimierz V zbudował tzw. Duży dom z wieżą więzienną - obecnie część skrzydła południowego. Powstanie mieszczan w 1428 roku przyczyniło się do częściowego zniszczenia zamku. Zadania odbudowy i przebudowy podjął się w 1490 r. Bogusław X. Było to częścią przygotowań do ślubu z Anną Jagiellonką, córką króla Kazimierza Jagiellończyka. W roku 1530 pożar kamienic stojących nieopodal zamku ponownie uszkodził siedzibę Gryfitów. Panujący wówczas ks. Barnim XI  przy okazji odbudowy podniósł bryłę obecnego skrzydła południowego o drugie piętro, wniósł wieżę zegarową i ozdobił budowlę maswerkową dekoracją. Prace te ukończył w 1538 roku, upamiętniając je płytą erekcyjną, która obecnie znajduje się na wewnętrznej elewacji skrzydła wschodniego. W 1569 r. władzę przejął ks. Jan Fryderyk, wielki mecenas sztuki, który uczynił z zamku okazałą, renesansową rezydencję z dziedzińcem otoczonym krużgankami. Przebudowano isniejące skrzydła - południowe i wschodnie, oraz wzniesiono dwa nowe - północne i zachodnie. Aby jednak dokonać takiej rozbudowy, rozebrano m.in. kościół św. Ottona. W 1583 roku ukończono budowę drewnianego wodociągu, prowadzącego na zamek z odległego o ponad dwa kilometry ujęcia, a tuż obok murów miejskich zbudowano łaźnie. W XVII w. książę Filip II zadecydował o budowie piątego skrzydła, tzw. Muzealnego, zwanego poźniej Menniczym. Na parterze budowli mieściła się zbrojownia, na piętrach - ogromne książęce zbiory biblioteczne i przyrodnicze oraz kolekcja dzieł sztuki.
Ostatnim księciem pomorskim był  Bogusław XIV (1580-1637). Za jego panowania zaczął się trudny czas dla księstwa, które mimo prób zachowania neutralności w okresie wojny trzydziestoletniej stało się miejscem walk pomiędzy Szwedami a wojskami brandenburskimi czy wreszcie cesarskimi. Po śmierci Bousława XIV władzę nad Pomorzem objęła Rada Regencyjna. Prawo do terenów księstwa rościli sobie wówczas Brandenburczycy, powołując się na umowy sukcesyjne z Gryfitami, oraz Szwedzi, którzy wskazywali na układ pomorsko-szwedzki z 1630 roku. Spór ten rozstrzygnął dopiero traktat westwalski (1648), dzielący księstwo na dwie części, z których zachodnia (Pomorze Przednie) z Wolinem i Szczecinem przypadła Szwedom (1630-1720). Zamek stał się siedzibą generalnego gubernatora oraz siedzibą króla Szwecji. Utworzono tu również zbrojownię i magazyny wojskowe. W 1694 roku na wieży przy skrzydle południowym założono zegar o średnicy 102 cm ozdobiony lwami podtrzymującymi herb Szwecji.  W latach 1705-1711 na zamku mieszkała królowa Katarzyna Leszczyńska. W trakcie wojny północnej ziemie te zajęli Duńczycy, jednak na mocy traktatu pokojowego z 1720 roku część Pomorza wróciła do rąk szwedzkich, pozostałe tereny - w tym Szczecin - przypadły Prusom. Zaczęły się wielokrotne przebudowy Zamku. Na miejscu starego starej sklepionej bramy wjazdowej od południa zbudowano nową, o słupach zwieńczonych panopliami. Zlikwidowano krużganki i attyki, usunięto sklepienia, przebudowano klatki schodowe a podziały pomieszczeń dostosowano do potrzeb urzędów. Rozebrano niemal całkowicie i zbudowano od nowa skrzydło południowe. W 1902 roku, po opuszczeniu zamku przez urzędy, rozpoczęto remont zamku próbując przewrócić mu formę dawnej rezydencji. Prace konserwatorskie przerwała II wojna światowa, a poczynione rekonstrukcje uległy zniszczeniu w wyniku nalotu alianckiego 17 sierpnia 1944 roku.
Tuż po wojnie, w latach 1946-1949 pokryto ważniejsze części zamku dachem, chroniąc zachowane fragmenty gotyckich sklepień. Powojenna odbudowa Zamku Książąt Pomorskich trwała od 1958 roku do połowy lat osiemdziesiątych. Za podstawę rekonstrukcji posłużył sztych M. Meriana z 1653 roku, obrazy Ludwika Mosta oraz pochodzące ze szwedzkiego archiwum rysunki J. J. Zeunera. W czasie prac archeologicznych odkryto fundamenty wcześniejszych budowli, czego obrazem są mozaiki w bruku obu dziedzińców, oraz kryptę Gryfitow z sarkofagami książąt, które są obecnie wystawiane w Muzeum Zamkowym. 
Dzisiejszy Zamek Książąt Pomorskich jest siedzibą kilku ważnych instytucji, m.in. Centrum Kultury o nazwie Zamek Książąt Pomorskich, Opery i Operetki a także Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Od 1965 roku istnieje tu Teatr Krypta, którego zaspół stanowią aktorzy szczecińskich teatrów. Teatr mieści się w dawnej gotyckiej krypcie książęcej, co nadaje mu specyficznego klimatu, lecz ogranicza repertuar do tzw. małych form teatralnych. W skrzydłach północnym i południowym znajdują się sale wystawowe o łącznej powierzchni 1600m2, w których każdego roku prezentowanych jest około 40 wystaw sztuki dawnej w współczesnej. Jest to także jedno z niewielu miejsc w Polsce, w których można zobaczyć oryginalne sarkofagi książęce z XVIIw.: Bogusława XIII, Filipa II, Anny Marii, Franciszka I, Uryka I i Bogusława XIV. wg materiału promocyjnego - autor nieznany
|
 |
 |
 |
 |
HISTORIA KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ GALERIA HISTORYCZNA
Opracowanie: Elżbieta Szczerska, 2005